Zoals de meeste mensen, die geboren zijn rond 1950, beginnen ze na het verkennen van de verschillende Belgische bieren met de Whisky wereld.
Meestal drinken zij als eerste een BLEND. Eenvoudig maar best leuk om mee te beginnen.
Bij mij was dat Johnnie Walker Red label met 1 blokje ijs.
Ook de Grant deed zijn intrede, maar was qua smaak niet echt voor mij weggelegd.

Al snel volgde bij mij de DIMPLE, die ik in eerste instantie qua presentatie (de vorm van de fles en dat gouden draadje er omheen geweven) erg aantrekkelijk vond.
De smaak was gelukkig ook erg goed en vergeleken met de Johnnie Walker veel beter, vond ik.
Je raakt gefascineerd, door de uitgebreide smaken van de vele Whisky’s die worden aangeboden in deze wereld.
Het lijkt wel of er voor iedereen een smaak is ontworpen en je belangstelling wordt hierdoor steeds groter naar diepere smaken en de achtergrond van het productieproces.

Bij mij ontstond toen de eerste liefde voor single malt whisky’s, namelijk GLENFIDDICH 12 jaar.
Zelfs het ijsblokje was hierin niet meer welkom, omdat ik vond dat er veel smaak weg viel door de koude temperatuur.
Vervolgens ga je steeds meer op ontdekkingsreis in Schotland en bezoek je figuurlijk, de kuststreken en ook de eilanden, zoals Skye, Islay, Campbeltown, Orkney and Jura.
Hier valt de meer zilte en medicinale smaak op, van de betreffende whisky’s, die daar vandaan komen.
We hebben het dan over Talisker, Tobermory, Isle of Jura, Lagavulin, Bowmore en Laphroaig.

De Gerst moet eerst kiemen, mouten genoemd.(Er ontstaat zetmeel, belangrijk voor het maken van alcohol)
De gekozen gerst wordt in water geweekt, daarna wordt het op een droogvloer uitgespreid (zie foto rechts) en zo af en toe gekeerd met een houten schep (7-10 dagen).
Nu wordt het groene mout genoemd.

Vervolgens wordt de groene mout op een geperforeerde vloer uitgespreid, waar onder een etage lager een smeulend vuur wordt gemaakt, om met de rook van turf (en/of kruiden) te drogen.
Hiermee wordt al, voor een gedeelte, de smaak bepaald van de whisky.
Na dit proces wordt de gedroogde groene mout gemalen en wordt het kaf van de koren gescheiden.

Net als bij bier, wordt de Groene mout met het eerste water (omgevingswater) gekookt in de Mash tun (zie foto links, bij Bunnahabhain), bij een temperatuur van 64 ℃, om de enzymen de gelegenheid te geven de Groene mout stapsgewijs af te breken en om te zetten in de belangrijke suikers.

De hoeveelheid suikers bepaalt de hoeveelheid alcohol in een later stadium van dit proces.
Nu wordt het mengsel Wort genoemd.
Tegelijkertijd wordt er water, uit de omgeving van de distilleerderij, gekookt bij een temperatuur van 75 ℃, voor het tweede water het Spoel proces, wat door de verschillen van de plaatselijke mineralen, weer een smaak stempel meegeeft aan de whisky.

De 75 ℃ voor het tweede water is weer belangrijk voor andere enzymen, die dan weer actiever worden.

Als het kookproces met het eerste water gereed is (zie foto rechts), wordt er door de geperforeerde bodem in de Mash-tun het eerste suikerwater gefilterd en door de tweede bodem afgevoerd door de gaten in de bodem van de Mash-tun, die open en dicht gezet kunnen worden.

Het afvoeren van de Wort (suikerwater), is ongeveer de helft van de totale hoeveelheid Wort en wordt opgevangen in de onderbak (Underback).

Vervolgens worden deze gaten in de Mash-tun weer gesloten en begint het sproeien aan de bovenkant van de Mash-tun met het tweede water van 75 ℃ op de Groene mout, die nog op de geperforeerde bodem ligt en gemengd met de andere helft van de Wort die is achter gebleven, om nog meer suikerwater vrij te laten komen.

Dit laat men even intrekken, en er wordt goed gemengd, om vervolgens weer gefilterd te worden door de geperforeerde 1e bodem en afgevoerd te worden via de leidingen aan de onderkant van de tweede bodem naar de onderste bak (Underback), waar het eerste suikerwater (Wort) inzit.

Nu zal de totale hoeveelheid Wort uit de Underback worden getransporteerd naar de Washback (gistkuip).

Tijdens dit transport, wordt de Wort terug gekoeld naar 17 ℃ met een Warmtewisselaar (zie foto links bij Balvenie), om gereed te zijn voor het vervolg proces het mengen met de Gist en het Fermentatie-proces.

Tegelijkertijd, wordt er een derde water voor bereid bij een temperatuur van 85-90 ℃, in dezelfde hoeveelheid, die het eerste water had.
Dit derde water wordt in de Mash-tun gebracht, als het tweede water er helemaal uit is en de gaten in de bodem weer afgesloten zijn.

Deze stap in het proces wordt weer gebruikt voor het eerste water van de volgende productie cyclus en is niet meer relevant voor deze huidige productie.

Het derde water gaat weer terug naar Tank 1, om een nieuwe productie te starten.

De reststoffen van de Groene Mout genaamd “BOSTEL”, die op de 1e geperforeerde bodem liggen worden verwijderd en gebruikt voor veevoer.

Als de temperatuur van de Wort uit het Maischen-proces via de warmtewisselaar onder de 18 ℃ is, wordt de GIST gemengd met WORT in de Washback.
Hiermee wordt bereikt, dat de vergisting langzaam op gang komt.
Er zal eerst een vermenigvuldiging van gistcellen plaats vinden door de zuurstof die in de Wort aanwezig is, dit noemt men aërobe-vergisting.
Als alle zuurstof verdwenen is, zal er een vergisting plaats vinden zonder zuurstof, dit noemt men anaërobe vergisting.
Hierbij zal de temperatuur wat oplopen en de koolzuur gassen ontsnappen.

Er kan voor verschillende soorten Whisky’s, een andere gist gebruikt worden en zelfs een mix van Biergist en vloeibare gist (Mauri) voor de whisky.

Dit gist proces duurt tussen de 48 - 52 uur in een stalen tank.
Hier wordt meestal een alcohol percentage van +/- 8-11 % bereikt.

Tot zover lijkt het nog steeds op het proces van Bierbrouwen, echter bij Bierbrouwen duurt de vergisting en de fermentatie langer, tussen de 3 à 5 weken.
Hier wordt gekeken of er nog Koolzuur wordt geproduceerd (Dit zie je dan aan de koolzuurbelletjes, die het waterslot verlaten).
Zo niet dan is het Fermentatie-proces gereed.

Nu gaan we naar het gespecialiseerde distillatie proces voor Whisky, waar het alcohol percentage d.m.v. distillatie omhoog wordt gebracht.

De vergiste-vloeistof die getransporteerd wordt naar de Still heet nu WASH.

Distilleren Om het alcohol-percentage te laten stijgen, heb je een distillatieproces nodig.
Dit proces vindt plaats in een "Pot-Still"

Distilleren betekent eigenlijk druppelen, wat je ook kan zien als je aan het verhitten bent van de vloeistof, dan verdampt er bij verschillende temperaturen verschillende stoffen.

De (ethyl)alcohol in de Wort verdampt bij 92 ℃ (Bij pure ethyl-alcohol is dat 78 ℃), en is eerder dan het water 100 ℃ zoals we weten.
Zo proberen ze de vloeistoffen te scheiden en de ethyl-alcohol over te houden.

We hebben voor dit proces een “Pot-Still” nodig (zie foto links), om de "Wort" te distilleren.

Still en Cooler Een Pot-Still is een koperen ketel, die aan de onderzijde verwarmt wordt en waar de verdamping door een lange smalle hals (zie foto rechts) geleid wordt.
Aan de bovenkant wordt een leiding bevestigd, die weer naar beneden loopt.
Rondom die leiding, wordt er gekoeld, om de alcohol weer neer te laten slaan en vervolgens in een opvang ketel “Lowwine Still” op te slaan.
Het eind product van de “eerste fase” heet LOWwine en bevat +/- 20 % alcohol.
Doordat het percentage van de alcohol is opgelopen, zal bij de volgende verdamping het kookpunt lager liggen n.l.: 86 ℃.

Spirit-save
De “tweede fase” bestaat uit drie flows, n.l.:

- De eerste flow van de verdamping uit de LOWwine still “voorloop” (Fore-shot) genoemd zal naar de “Lowwine and Feints receiver” lopen.

- De tweede flow “middenloop” (middle cut) genoemd zal als “new spirit” naar opslag tanks “Spirit receiver” worden geleid.
Vervolgens zal deze spirit in vaten (Casks) worden opgeslagen.
Het alcohol percentage kan tussen 60 en 65 % zijn.

- De derde flow “naloop” (feints) genoemd, zal ook naar de “Lowwine and feints receiver” lopen.
Deze “Lowwine and Feints receiver”, zal bij de volgende productie worden gemengd met de nieuwe Lowwine, om opnieuw te laten distilleren.
Er zal worden gedistilleerd, tot het alcohol-percentage ongeveer 1% is.
Deze flows worden bestuurd door de “Stillman”, die door het glas in de “Spirit-Safe” kan controleren of deze spirit de juiste kleur en alcohol gehalte heeft.
De “Spirit-Safe” is aan de buitenkant afgesloten en heeft aan de buitenkant handels om de flows en de alcoholmeters te besturen.
De alcohol meting wordt verricht bij 20 ℃, die door een cooler in de Spirit save op deze temperatuur wordt gebracht.

De gemeten alcohol percentage, waarbij door de Stillman met de handels wordt geschakeld, zijn belangrijke momenten voor de uiteindelijke smaak en het karakter van de whisky en zal per distilleerderij verschillen.
Deze verantwoordelijke Stillman is als vakman erg belangrijk voor de distilleerderij.

In Ierland heeft men nog een distillatie proces na de tweede flow en hier komt een nog hoger alcohol percentage uit +/- 85 % in de spirit die opgeslagen wordt.

Sommige distilleerderijen in Schotland gebruiken dit proces ook.

De volgende stap in het proces, is de kleur.
Losse Spirit voor drie jaar op vaten zetten (dit is wettelijk geregeld anders mag het geen whisky heten).

Het alcohol-gehalte van de spirit is ongeveer 70 % en nog niet geschikt om te bottelen.
Voor de handel is afgesproken, om het alcohol-percentage in het vat op 63,5 % te maken.

Er zijn ook distilleerderijen, die de vaten niet verhandelen en zelf distribueren en bottelen.
Bij dit soort distilleerderijen geld deze regel, om het alcohol-percentage te verlagen, niet.

De vaten zijn belangrijk voor de smaak en de kleur van de whisky.
Er kan gekozen worden, om de “New-Spirit” eerst in nieuwe Wit-Eiken houten vaten te leggen, om de eerste drie jaar te rijpen.
Deze vaten worden dan van binnen mooi gebrand en voorbereidt op de rijping van de “New-Spirit”.

Wat ook gebeurd is, de “New-Spirit” direct in verschillende soorten vaten op te slaan zoals Cherry, Rum, Wijn en Port vaten. Deze vaten geven allemaal hun eigen smaak mee aan "de New-Spirit".

Ook kan er na drie jaar van vat gewisseld worden en dan pas worden overgegaan naar de specifieke vaten, zoals Cherry, Rum of Port vaten, om verder te rijpen.
Deze vaten geven natuurlijk ook weer kleur af, afhankelijk van wat er in gezeten heeft.

Het Eikenhout van de Europese en / of Amerikaanse wit eiken duigen, geeft ook een bepaalde smaak mee.
De vaten worden over het algemeen niet meer dan drie keer gebruikt, daarna kunnen ze bijna geen smaak meer afgeven en worden ze verkocht aan de meubel-industrie om er tafels of andere zaken van te maken.

De gemiddelde rijping duurt 12 jaar voor een goede Whisky.
Echter, de duurdere Whisky’s liggen langer 18 jaar of 21 jaar.
Dit wil niet per se zeggen dat hij beter of lekkerder wordt.
Dit is afhankelijk van je smaak waar niet over valt te twisten.

Wilt u meer weten over hoe de smaken zich ontwikkelen en wat/wie daarvoor verantwoordelijk is, lees dan het studie-boek van Robin Brilleman “De chemie van Schotse maltwhisky”
In dit boek worden veel zaken duidelijk en uit de doeken gedaan op een zeer prettig leesbare manier.

Dit overzicht van de diverse Whiskymerken is gemaakt met het programma "Mindnote" en u kunt het hier vinden: Downloads.

Wat zijn de voordelen van het downloaden van dit schema?

1 - U leest hier bij de notities, mijn smaak ervaring.
2 - U kunt rechtstreeks naar de distilleerderij springen d.m.v. linkjes.
3 - U kunt hem bijwerken met uw eigen ervaringen, als u ook "Mindnote" heeft!
4 - U ziet het verschil van het merk t.o.v. de omgeving zoals Highlands, Lowlands, Islay etc.
5 - U ziet de categorieën Malt Whisky, Blend whisky, Graan whisky etc.

De nadruk ligt op MALT Whisky’s uit Schotland en Ierland, ik heb bijna geen aandacht geschonken aan blends en graan whisky’s.
Ook komen de Amerikaanse en Japanse whisky’s nog niet aan bod.

Proeven en beoordelen

Wilt u zich oriënteren in de vele whisky’s die aangeboden worden, dan is het misschien verstandig om een whisky abonnement te nemen en deze verschillende collecties te proeven en te beoordelen.
Echter, de smaak van elke fles whisky is toch enigszins anders.
Het is dus bedoeld om richting te geven aan uw keuze in de markt!
Het moeilijkste is eigenlijk je eigen weg te kiezen in het enorme aanbod van de verschillende whisky smaken.
Robin Brilleman geeft hier ook cursussen in en zal u door al die moeilijke materie heen helpen en leren hoe te ontdekken en herkennen.
Het ruiken, het proeven, de afdronk, het ontdekken van de verschillende kruiden, geuren en beleving, is een mooi lerend pad om te bewandelen.
Het is fijn, dat een bedrijf als “Tasting collection”, op deze behoefte is ingesprongen.
Zij bieden in abonnement vorm, (b.v. elke 3 maanden) een aantal verschillende whisky’s om te proeven, in een prachtige presentatie doos.
- Hiermee kan je de teleurstelling al aardig voor zijn, van het maken van de verkeerde keus.
- Verder is het leuk om je smaak goed te ontwikkelen en de verschillen vast te leggen tussen de aangeboden whisky’s.
Met het downloadschema "Overzicht en beoordeling whisky-merken, wat ik ontwikkeld heb en gratis via een download aan u ter beschikking stel!
- Het proeven kan je uitvoeren op een zelf gekozen ontspannen moment en op een plek die jij prettig vindt.
- Ook samen met vrienden de smaken evalueren, is een leerzame, sociale en gezellige ervaring.
- En als laatste: Wanneer een van je vrienden of vriendinnen jarig is, kan het ook nog een leuk presentje zijn waar je indruk mee maakt 😄👍.
Bij de “Handige Linkjes in de whisky wereld ”, vindt je een link naar “Tasting collection”.

Ik hoor graag jullie reactie!

Proeven en beoordelen

Na dit gelezen te hebben, zal je best wel trek hebben gekregen in een heerlijke Whisky.
Maar, om echt te genieten wil je met je beste vriend(en) of vriendin(nen) de smaak van de whisky samen delen en bespreken en dat kan met een prachtige “Quaich”.

Dan zullen de meeste onder u zeggen wat is een “Quaich”?
Een “Quaich” (zie foto links), is een “Scottisch cup of Friendship” en dat betekent; als je zo’n Quaich gevuld met whisky aangeboden krijgt, dat je deze samen met je gewaardeerde vriend of vriendin respectvol drinkt, op de goede vriendschap, die je hebt en voort wil zetten.

Een soort thuis komen dus, deze “Quaich” is in mijn bezit en ik ben er trots op om deze te mogen delen met mijn echte vrienden en vriendinnen.

Slainte!

Ik hoor graag jullie reactie!

Handige boeken en weetjes:

Ik heb verschillende boeken gelezen over de whisky wereld, echter het meest diepgaande boek en het meest intrigerende boek over Whisky, is geschreven door Robin Brilleman.
Ik heb veel geleerd uit zijn boek, “De chemie van Schotse Maltwhisky” en het is ook nog fijn geschreven en leest lekker weg (ISBN 9789081305419).
Robin Brilleman geeft ook cursussen en proeverijen.

U kunt daar zelf info over vragen, als u op het linkje hier onder van “Whisky Informatie Centrum” klikt.

Robin Brilleman heeft ook een boek uitgebracht betreffende, “ISLAY Whisky-eiland vol geschiedenis”.

Ook dit boek is zeer gedetailleerd en geeft een goed beeld van de geschiedenis op de eilanden, waarbij de Whisky de leidraad is (ISBN 9789081305426).

Nog een boek van Robin Brilleman “102 Mythen uit Whiskyland”.


Leuk en informatief boek. (ISBN 9789081305426).

LINKJE:

Whisky informatie centrum

Voor de boeken en meest gedetailleerde beschrijving van Whisky distillatie.
Ook kunt u daar verschillende interviews nalezen van distillateurs.

Ik hoor graag jullie reactie!